Maak kunst van je leven! Waarom het schrijven van je levensverhaal belangrijk is

Iedereen draagt een verhaal met zich mee. Soms ligt dat verhaal verborgen in herinneringen die we nauwelijks nog aanraken. Soms vertellen we het verhaal haast dagelijks – aan een vriend, een collega, een partner. En bijna altijd resoneert je verhaal hoe dan ook in ons dagelijkse leven. Het vormt de betekenis achter ons handelen en vormt de drijvende kracht achter het waarom we doen wat we doen. Toch blijven die verhalen vaak fragmentarisch. Het is niet een geheel, maar bestaat uit losse momentopnamen zonder samenhang. 

Door bewust te gaan zitten om een keer met aandacht je levensverhaal op te schrijven, kan daar verandering in brengen. Door je herinneringen op te schrijven geef je woorden, vorm en richting aan wat vaak lange tijd onderhuids aanwezig was. Daarmee is het schrijven van je levensverhaal ook geen luxe of een creatieve bezigheid voor later. Het is een actieve daad van bewustwording die je helpt beter te begrijpen wie je bent, waar je vandaan komt en waar je heen wilt.

Het fundament: waarom jouw levensverhaal ertoe doet

Misschien is dit eigenlijk een ervaring van alle tijden. Maar zelf heb ik het idee dat we de laatste jaren steeds sneller zijn gaan leven. Een aantal jaren geleden was er een wereldwijde schok waardoor we – voor een kort moment – met z’n allen tot stilstand kwamen door een wereldwijde crisis. Het was een tijd voor zelfbezinning, voor terugkijken en onszelf afvragen waar het allemaal naartoe ging. Maar toen loste de crisis weer op. En in een ogenblik begonnen we weer massaal te rennen, de ‘ratrace’ van het leven in. Inmiddels lijkt het alsof de gebeurtenissen zich razendsnel opvolgen. Wat vandaag belangrijk lijkt, verdwijnt morgen alweer naar de achtergrond. 

In die dynamiek verliezen we soms de rode draad van ons eigen leven. Het schrijven van je levensverhaal kan je dan een manier bieden om deze draad terug te vinden. Door te schrijven kun je leren zien dat jouw ervaringen, hoe alledaags of privé ook, deel uitmaken van een groter geheel. In plaats van losse herinneringen die op zichzelf staan, ontstaat er door het schrijven een samenhangend beeld. Je ziet patronen, thema’s en herhalingen die je identiteit dragen. 

Op die manier ontwikkel je je identiteit en je zelfbegrip. Je begrijpt steeds meer wie je was en hoe je bent geworden wie je nu bent. Je ziet wat je gevormd – en ontdekt misschien – op onverwachte wijze – dat er meer, of andere dingen, te vertellen zijn, dan het verhaal dat je jezelf en de wereld om je heen altijd vertelde. Plotseling zie je duidelijk dat de meeste gebeurtenissen uit het leven helemaal niet zo neutraal zijn als je dacht of geloofde. Verhalen laten sporen na. 

Door de verhalen op te schrijven, kun je ze interpreteren, verwerken en er betekenis aan geven. Zelfs pijnlijke ervaringen krijgen zo een plaats binnen een groter verhaal. Tegelijk leer je dat je levensverhaal nooit alleen van jou is. Het is verweven met dat van je ouders, van je eventuele kinderen, van je vrienden en je gemeenschap. Door je verhaal te vertellen, ontstaat er ruimte voor herkenning en erkenning van gevoelens en gebeurtenissen in je leven. En misschien voor (her)verbinding.

Waarom het schrijven helpt

Schrijven is niet hetzelfde als denken. In gedachten kunnen herinneringen blijven rondcirkelen, vaak zonder duidelijke structuur. Schrijven dwingt je om woorden te kiezen, een volgorde aan te brengen, en om stil te staan bij de emotionele lading van wat je noteert. Daardoor ontstaat helderheid. Tegelijk betekent schrijven niet per definitie ‘mooi’ schrijven. Je hoeft geen literair talent te zijn om je levensverhaal op te schrijven, je levensverhaal hoeft geen episch gedicht te worden. Wel kan het helpen als je er plezier aan beleeft die woorden te zoeken die bij je passen.

Maar in de kern gaat het proces van het schrijven van je levensverhaal om iets anders. Het gaat om ordenen: je haalt de chaos uit je hoofd en zet die om in een lijn, zoals je een lijn op het papier zet. Je kunt die lijn bijna met je vinger volgen. Schrijven maakt je leven tastbaar. Daarnaast gaat het om proces om vertragen: schrijven vertraagt je tempo en geeft ruimte om te voelen in plaats van te haasten. Het zoeken naar woorden en deze opschrijven vraagt van je dat je ruimte in de tijd schept om die woorden te kunnen zoeken en op te kunnen schrijven.

Tot slot biedt het proces van het schrijven afstand. Afstand, om te kijken naar de gebeurtenissen van je leven. Door die afstand ontstaat er ook de mogelijkheid om je leven vanuit een ander perspectief te bekijken. En soms ontstaat er, door een ander perspectief, ook ruimte om pijnlijke momenten in je leven een plek te geven in je hart. Zo kun je, al schrijvend, heling vinden voor oude wonden en langzaam van alle scherven en fragmenten uit je leven één verhaal maken voor herstel.

Zelfinzicht en zingeving vinden in je levensverhaal

Het schrijven van je levensverhaal biedt je de mogelijkheid om patronen en drijfveren in je leven te ontdekken. Zo kom je tot zelfinzicht en leer je betekenis te geven aan belangrijke (en ogenschijnlijk minder belangrijke) gebeurtenissen, ook – en soms vooral – aan de moeilijke momenten in je leven. Bovendien is het werken en schrijven aan je levensverhaal een bron van creativiteit en spiritualiteit. Door momenten terug te halen en te beschrijven wat er plaatsvond tijdens gebeurtenissen die belangrijk voor je waren, spreek je ook je eigen fantasie en verbeelding aan. 

Bovendien zie je waar je obstakels hebt overwonnen en maak je contact met datgene wat je daarbij heeft geholpen – dat kan jouw eigen innerlijke veerkracht zijn en je vermogen om uitdagingen aan te gaan. Het kan ook zijn dat je de spirituele kracht buiten jou (her)ontdekt. Hoe dan ook biedt het schrijven van je levensverhaal je de mogelijkheid om jezelf te bevrijden van oud zeer en de kans om nieuwe verbinding aan te gaan, met jezelf en de mensen om je heen. 

We zijn verhalenvertellers

De narratieve psychologie – een stroming binnen de psychologie die sinds de jaren ’80 in opkomst is – vertrekt vanuit één centrale gedachte: mensen begrijpen zichzelf en de wereld om hen heen door middel van verhalen. Een van de grondleggers van deze benadering, Dan MacAdams, stelde dan ook dat onze identiteit in wezen een levensverhaal is dat we voortdurend vertellen en herschrijven. De identiteit van een mens is geen vaststaand gegeven. Het is een narratief: een dynamisch verhaal dat zich ontwikkelt door de tijd heen.

Volgens deze visie is het niet zo dat we als mens een verhaal hebben; als mensen zijn we een verhaal. En dat verhaal bestaat uit herinneringen, verwachtingen, dromen, teleurstellingen, successen en wendingen. Het is een soort roman in wording, met jou als hoofdpersonage. Door actief je levensverhaal op te schrijven, doe je precies wat de narratieve psychologie aanbeveelt: je neemt eigenaarschap over je verhaal. 

Als mens kiezen we niet voor de gebeurtenissen in ons leven – daar is de levensstroom zelf veel te ingewikkeld en complex voor. Maar we kunnen er wel voor kiezen op welke wijze – dus: hoe – we ze samenweven tot één verhaal en welke betekenis we aan dat verhaal geven. Dat maakt het schrijven van je levensverhaal niet alleen een creatieve bezigheid. Eigenlijk is het een vorm van diepgaande, psychologische zelfzorg. Jij neemt de regie over je verhaal: je wordt, met andere woorden, de auteur van je eigen levensverhaal!

De kunst van het levensverhaal

Het schrijven van je levensverhaal is daarmee een kunst. Het is kunst omdat je speelt met taal, structuur en beelden. Tegelijk, door op creatieve wijze een nieuw perspectief op je eigen verhaal te scheppen, haal je jouw eigen wijsheden en intuïties naar boven. Je stelt je eigen levenskunst op schrift. 

Een levensverhaal hoeft geen autobiografie te zijn die je hele leven tot in detail beschrijft. Het mag fragmentarisch zijn, een mozaïek van herinneringen en inzichten. Wat telt, is dat je woorden geeft aan je ervaring en dat je de draad van je eigen narratief in handen neemt. In die zin is schrijven ook een daad van vrijheid: je kiest hoe je je eigen verhaal wilt vertellen, en welke betekenis je eraan geeft. Zoals een schilder kleuren kiest, zo kies jij jouw woorden. En in dat proces schep je jezelf opnieuw.

Het schrijven van je levensverhaal is een proces van zelfinzicht, heling en verbinding. Het is de moeite waard, want wie zijn verhaal opschrijft, maakt de weg vrij voor innerlijke groei, veerkracht en verbondenheid. Maar de grootste waarde van de investering van het persoonlijk opschrijven van jouw levensverhaal is misschien uiteindelijk wel dat het je laat zien:

Ieder mens zoekt – altijd op zijn eigen wijze – naar betekenis, zin en medemenselijkheid.